پروژه ایرانی
: اسماعیل کاداره، نویسنده آلبانیایی که بیش از ۶۰ سال در حوزه شعر و ادبیات داستانی فعالیت داشت، 11 تیرماه در سن ۸۸ سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت و ستاره‌ای در جهان ادبیات خاموش شد؛ اما کاداره دقیقا از چه می‌نوشت؟
اسماعیل کاداره در یازده سالگی نمایشنامه مکبث ویلیام شکسپیر را خواند و به دلیل آنکه نمی‌توانست آن را با خود به خانه ببرد، مجبور شد قسمت‌هایی از آن را برای خودش رونویسی کند. در همین مسیر بود که تغییراتی را هم در این نمایشنامه اعمال کرد و دریافت به نویسندگی علاقه دارد. این شیفتگی آغاز مسیر نویسندگی اسماعیل کاداره بود. او در دوازده سالگی اولین داستان‌های کوتاه خود را نوشت و آنها را در یک مجله ویژه کودکان منتشر کرد.
اسماعیل کاداره تحصیلات ابتدایی و دبیرستان خود را در شهر زادگاهش گذراند و پس از آن، در دانشکده تاریخ دانشگاه تیرانا در رشته زبان و ادبیات تحصیل کرد. او همچنین موفق به دریافت مدرک دیپلم معلمی شد و تا سال 1990 در شهر تیرانا زندگی کرد. خانه او در این شهر هم‌اکنون تبدیل به یک موزه شده است.
اسماعیل کاداره در طول سال‌های زندگی خود، فعالیت‌های ضدکمونیستی داشت و به همین دلیل، همواره تحت فشار بود. این فشار تا جایی ادامه پیدا کرد که اسماعیل کاداره در اوایل سال‌های 1990 کشور آلبانی را ترک کرد و به فرانسه پناهنده شد. آثار اسماعیل کاداره که تا پیش از این، انتشارشان در آلبانی ممنوع بود، در فرانسه با استقبال بالایی از سوی مخاطبان روبه‌رو شدند. او نخستین کتاب خود را با نام «ژنرال ارتش مرده» در سال 1961 منتشر کرده بود و پس از آن 20 اثر داستانی دیگر به همراه چند دفتر شعر منتشر کرد. اسماعیل کاداره پیش از انتشار کتاب ژنرال ارتش مرده که منجر به شهرت بین‌المللی او شد، زمان خود را با سرودن اشعار می‌گذراند و چند دفتر شعر را نیز به مرحله چاپ رساند.
اسماعیل کاداره در طول سال‌های فعالیت ادبی خود، جوایز با ارزشی را به دست آورده است. از جمله این جوایز می‌توان به جایزه‌ی بین‌المللی «بوکر» در سال 2005 و همچنین جایزه «لژیون افتخار» در سال 2016 اشاره کرد.
نگاهی به آثار برجسته اسماعیل کاداره
دختری در تبعید: یکی از شناخته‌شده‌ترین کتاب‌های اسماعیل کاداره است. این کتاب بازتابی از سال‌های سختی و مشقت در دوران حکومت پادشاهی آلبانی است که اسماعیل کاداره با چشم‌های خودش شاهد آن بوده است. او در این کتاب با زبانی بی‌پرده و به دور از ملاحظه، ظلم و ستم این دوران را روایت می‌کند. این کتاب ماجرای دختری جوان است که پیش از مرگ به یکی از مناطق دورافتاده‌ی آلبانی تبعید شده و کاداره در این کتاب تلاش می‌کند تا با پرده برداشتن از معمای قتل این دختر جوان، ظلم رایج در دوران دیکتاتوری آلبانی را به مخاطب نشان دهد. این کتاب جوایز و افتخارات فراوانی را از آن خود کرده است.
مهتاب: اثر شناخته‌شده دیگری از اسماعیل کاداره است. نویسنده در این کتاب به این مسئله اشاره می‌کند که در یک نظام دیکتاتوری، ترس، دورویی و فساد به شهروندان رخنه می‌کند و گویی قسمتی از وجود آنها می‌شود. این کتاب با ماجرای دختری جوان به نام ماریان آغاز می‌شود. او علاوه بر زیبایی ظاهری، از زیبایی باطنی نیز برخوردار است و در تلاش است تا اخلاقی زندگی کند. اما آیا زیستن در یک جامعه خودکامه و مستبد اجازه اخلاقی زندگی کردن را به شهروندان می‌دهد؟
سریر سرخ: داستان مرگ عجیب یک انسان را روایت می‌کند. ماجراهای این کتاب که در سبک سوررئال نوشته شده، به قتل یا خودکشی دیکتاتور بزرگ آلبانی، انور خواجه، اشاره می‌کند. اسماعیل کاداره برای نوشتن این کتاب از خاطرات سینه‌به‌سینه و تاریخ شفاهی افرادی بهره برده که به نحوی با این رخداد در ارتباط بوده‌اند. کتاب سریر سرخ تلاش دارد تا با کنار هم گذاشتن شواهد تاریخی، پرده از یکی از مهم‌ترین اسرار تاریخی بردارد. زبان اسماعیل کاداره در این کتاب زبانی سلیس و روان است و حتی مخاطبانی که اطلاعات تاریخی زیادی ندارند نیز به مطالعه‌ی این کتاب علاقه‌مند می‌شوند.
ژنرال ارتش مرده: ژنرالی ایتالیایی، بیست سال بعد از جنگ جهانی دوم، به آلبانی فرستاده شده تا جسد سربازان هموطنش را به میهن بازگرداند. کشیشی کج‌خلق و ستیزه‌جو در این راه به او می‌پیوندد و این دو در برف و باران، شروع به کندن مکانی روستایی در آلبانی می‌کنند که زمانی میدان جنگ بوده و اکنون به گورستان تبدیل شده است. آنها با بررسی دندان‌های اجساد و نشان سگ‌ها، ارتشی از مردگان را گرد هم می‌آورند. ژنرال ایتالیایی پس از مدتی کار خود را تحت تأثیر ژنرال آلمانی می‌بیند که به منظور انجام دادن مأموریتی کاملا مشابه برای کشور خودش به آن جا آمده است. ژنرال ایتالیایی در بحثی فاجعه‌بار که در یک مراسم عروسی بالا می‌گیرد، باید به خاطر جنایات کشورش در حمله به آلبانی و کشتن مردم این کشور جواب پس بدهد.
جهان‌بینی کاداره چگونه بود؟
در اغلب آثار اسماعیل کاداره می‌توانیم شاهد نگرش‌های سیاسی او و تلاشش برای رسیدن به آزادی و گسترش آن باشیم. در آثار اسماعیل کاداره، تصاویر تاریکی از جنگ و دیکتاتوری دیده می‌شود، اما این تصاویر پایدار نمی‌مانند. در کتاب‌های اسماعیل کاداره، به باورها و افسانه‌های مردم آلبانیایی و همچنین اسطوره‌های ادبیات کلاسیک برمی‌خوریم و شاهد استفاده هنرمندانه او از اسطوره‌ها و افسانه‌ها برای بیان داستان‌های جهان امروز هستیم.
نکته دیگر درخصوص آثار اسماعیل کاداره نگاه روان‌شناختی او به شخصیت‌ها و تغییرات آنها در نظام‌های استبدادی و دیکتاتوری است. او به مخاطب خود نشان می‌دهد که چگونه انسان‌ها در نظام‌های تمامیت‌خواه مجبور می‌شوند وجدان و بخش‌های اخلاقی وجودشان را سرکوب کنند و دست به دروغ و رذیلت‌های اخلاقی بزنند.
گزارشگر : سهیلا صدیقی
# تگ ها
