سناریوهای محتمل حکمرانی در ایران

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، در ادامه این یادداشت آمده است « «۱-ادامه روند خالص‌سازی ۲-تغییرات بنیادین در نظام حکمرانی موجود ۳-تغییر نظام جمهوری اسلامی. اما مساله فرار مغزها و خروج پژوهشگران، مساله‌ای بلندمدت است که در هر ۳ سناریو حداقل یک دهه مشکل ایران خواهد بود!

پس از فروپاشی شوروی و آزادشدن فضای سیاسی و اقتصادی، مساله خروج سرمایه انسانی و فرار مغزها حداقل ۲دهه ادامه یافت. پژوهشگران به دلایل مختلفی، مانند انتقام‌های شخصی، نیاز به زیرساخت پژوهشی، عدم‌ثبات شرایط و وضعیت درآمدی، علی‌رغم تغییر در نظام حکمرانی، بیش از پیش مهاجرت کردند!

سیاست‌های مختلفی در روسیه و کشورهای اروپای شرقی به آزمون کشیده شد، که اغلب با شکست، و تعدادی نیز با موفقیت روبه‌رو شدند. یکی از بهترین سیاست مهاجرت آونگی بود: پژوهشگران برجسته‌ای که سالیانه یک یا دو ترم را در کشورهای پذیرنده سپری می‌کردند و مابقی سال به کشور خود بازمی‌گشتند.

در این سیاست از یک سو افراد برجسته مهاجر می‌توانستند در کشورهای توسعه‌یافته به توانمندسازی خود بپردازند و توسعه یابند. از سوی دیگر جامعه می‌توانست از این افراد در چرخه خدمت به کشور خود بهره ببرند. هرچند موفقیت این سیاست وابسته به سازوکارها و سیاست‌های مناسب متعددی است.

پیش‌نیاز سیاست درست، واقع‌گرایی است. در سناریوی اول ظرفیت لازم برای استفاده از سیاست مهاجرت آونگی وجود ندارد، چون امنیتی‌سازی امور و برچسب نفوذ ابزار حذف شده است، و مهاجران اعتمادی به بازگشت بی‌خطر به (و از) ایران ندارند.

اما در دو سناریوی دیگر هم مساله ادامه خواهد داشت. کتاب «روایت یک بازسازی پس از فروپاشی» ترجمه‌ای است از اثر لورن گراهام و آیرینا دژیما که با همکار خوبم آرامه بندری آن را ترجمه کرده‌ایم و امیدوارم به زودی توسط انتشارات شرق منتشر شود. در این کتاب انبوه مسائلی که پس از شوروی باقی ماند و تشدید شد، آمده است.

همچنین نتایج پژوهش «رصدخانه مهاجرت» و تحلیل‌های بهرام صلواتی و محمد فاضلی
را که بر اساس ۱۱۰۰۰ پرسشنامه انجام شده است لایه‌های مهم اجتماعی این پدیده را آشکار می‌کند.

سیاست‌هایی مانند دفتر پلیس در بنیاد نخبگان! فراتر از راه‌حل اشتباه، نشان‌دهنده فهم اشتباه مساله و چارچوب‌بندی نادرست آن است. این سیاست حتی امکان بهره‌گیری از مهاجرت آونگی را نیز از بین خواهد برد؛ نمونه‌ای از سیاست‌هایی که بلندمدت را نشانه می‌گیرد!»

گزارشگر : تحریریه پروژه ایران