تخت‌روانچی: در مهرماه ۱۴۰۴ دوره برجام تمام می‌شود؛ بعد از این تاریخ برجامی وجود ندارد

 

این دیپلمات ارشد ایرانی گفت که در دولت چهاردهم، سیاست همسایگی با قدرت ادامه یافته و اگر ایران با همسایگان روابط اقتصادی خود را به بالاترین سطح برساند، قطعا بخش زیادی از مشکلات اقتصادی خارجی آن حل می‌شود.

 

تخت‌روانچی با استناد به اعتراف غربی‌ها، گفت که سیاست «فشار حداکثری» ترامپ شکست خورده و تحولات منطقه ارتباطی به مسئله هسته‌ای و پرونده مذاکراتی ایران ندارد.

وی همچنین گفت که منطق برجام مورد اشتراک ایران و طرف اروپایی است و طرفین در گفت‌وگوها نسبتا وارد جزئیات مباحث هسته‌ای و تحریم‌ها شده‌اند اما هنوز آن حالت بده بستانی که در مذاکرات واقعی وجود دارد، شکل نگرفته است.

 

معاون سیاسی وزیر خارجه ایران معتقد است موضوع اف‌ای‌تی‌اف، یک موضوع فنی است تا سیاسی و «ما اگر تحریم‌ها را حل کنیم و مشکل اف‌ای‌تی‌اف همچنان باشد، مشکلات کامل حل نمی‌شود و اگر اف‌ای‌تی‌اف را حل کنیم و تحریم‌ها پابرجا باشد، باز هم مشکلات کاملا حل نخواهد شد».

 

تخت‌روانچی همچنین گفت که «این‌گونه نیست که دست روی دست گذاشته باشیم و منتظر باشیم ترامپ بیاید و بگوید سیاست ما در برابر ایران چیست؛ حتما مدت‌هاست در این ارتباط فکر می‌کنیم و با دوستانمان مشورت داشته‌ایم».

 

وی با بیان اینکه ایران و عربستان تصمیم دارند روابط خود را گسترش دهند، خبر داد که گفت‌وگوها بین ایران با مصر و بحرین در جریان است.

 

دیپلمات ارشد ایرانی گفت که تهران نظرات‌ خود را در ارتباط با تحولات سوریه از طریق واسطه به حاکمان جدید این کشور منتقل کرده‌ و آن‌ها با این نظرات آشنا هستند.

 

مشروح گفت‌وگو با معاون سیاسی وزیر خارجه ایران به شرح زیر است:

 

تخت‌روانچی در ابتدای این گفت‌وگو و در پاسخ به این سوال که «یکی از سیاست‌های اعلام شده از سوی دولت چهاردهم در حوزه سیاست خارجی پیشبرد سیاست همسایگی بوده است و با توجه به اینکه چندین ماه از عمر دولت چهاردهم می‌گذرد، در این ارتباط چه اقداماتی از سوی وزارت خارجه انجام شده است؟» گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره بر پیشبرد سیاست همسایگی و اینکه بهترین روابط را با همسایگان خود داشته باشد، تأکید کرده است.

 

وی افزود: از دولت شهید رئیسی سیاست حسن همسایگی با قدرت بیشتری به پیش برده شد و توجه بیشتری به آن شد و ما در دولت آقای پزشکیان نیز این سیاست را با قوت ادامه می‌دهیم.

 

این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه «ما تلاش داریم با تمام همسایگان خود بهترین روابط را داشته باشیم»، به اشتراکات تاریخی، سیاسی و دینی-مذهبی ایران با همسایگانش اشاره کرد و گفت: ما بر همین اساس فکر می‌کنیم که با گسترش سیاست همسایگی می‌توانیم به نقاط خیلی خوبی دست پیدا کنیم که به نفع کل ملت‌های منطقه باشد.

 

به نتایج خوبی درباره سیاست همسایگی رسیدیم

 

تخت‌روانچی با تأکید بر اینکه «در طول چند ماه گذشته از زمان تشکیل دولت آقای پزشکیان، این سیاست را با قوت ادامه دادیم و به نتایج خوبی رسیدیم»، در بخش دیگری از صحبت‌های خود تصریح کرد: در حال حاضر رفت و آمدهای خوبی بین ایران و کشورهای همسایه در سطوح مختلف اعم از رئیس‌جمهور و وزرا وجود دارد.

 

وی ادامه داد: جلسات منظمی را با همسایگان خود در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی داریم و این نشان‌دهنده این است که اقبال از این سیاست ایران در سطح بالایی قرار دارد و کشورهای منطقه نیز علاقه‌مند هستند با ما کار کنند و روابط خود را با ایران گسترش دهند.

 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه با تأکید بر اینکه «روابط اقتصادی ایران با کشورهای همسایه نسبت به قبل خیلی بیشتر و بهتر شده است»، اظهار داشت: در همین چارچوب ما تلاش کرده‌ایم راه‌های گسترش روابط اقتصادی را بیش از گذشته تسهیل کنیم.

 

وی با اشاره به اهمیت ارتباطات مردمی بین کشورهای همسایه گفت: این ارتباطات مردمی از جمله مسیرهایی است که می‌تواند به ما کمک کند همسایگان‌مان را بهتر بشناسیم و آن‌ها نیز شناخت مناسب‌تری از ما داشته باشند و این موضوع قطعا روابط را به جلو می برد. در واقع باید به این موضوع توجه داشت که ارتباطات مردمی کمک می‌کند دولت‌ها درک بهتر و بیشتری نسبت به یکدیگر داشته باشند.

 

تخت‌روانچی با تأکید بر اینکه «ما در گسترش روابط با کشورهای همسایه استثنایی نداریم»، تصریح کرد: سیاست ما این است که این روابط را با تمام کشورهای همسایه گسترش بدهیم. ما تلاش داریم که خطوط مواصلاتی‌مان را از طریق راه‌آهن و مسیر جاده‌ای و هوایی با کشورهای همسایه گسترش دهیم.

 

بخش زیادی از مشکلات اقتصادی خارجی ما با سیاست همسایگی حل می‌شود

 

وی با تأکید بر اینکه «افزایش ارتباطات مردمی یکی از راهکارهای گسترش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای همسایه است»، در پاسخ به این سوال که «به نظر می‌رسد یکی از مباحث مهم در سیاست همسایگی دولت چهاردهم گسترش تعاملات اقتصادی با همسایگان است تا از این طریق بتواند در مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها قدم بردارد»، خاطرنشان کرد: قطعا گسترش روابط اقتصادی با همسایگان یکی از برجسته‌ترین حوزه‌هایی است که بر آن تأکید داریم و معتقدیم اگر بتوانیم با همسایگان روابط اقتصادی خود را به بالاترین سطح برسانیم، قطعا بخش زیادی از مشکلات اقتصادی خارجی ما حل می‌شود و این موضوع تأثیر مثبت در اقتصاد کشور خواهد گذاشت.

 

تخت‌روانچی با بیان اینکه «در این ارتباط ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که ما باید آن‌ها را شناسایی کنیم و این ظرفیت‌های بالقوه را بالفعل کنیم»، ادامه داد: ما به شکوفایی اقتصادی در سطح منطقه توجه داریم. ایران از نظر جغرافیایی در نقطه‌ای خاص قرار دارد که خطوط ترانزیت خوبی می‌تواند برای اتصال کشورها و انتقال مسافر و کالا از شرق به غرب و جنوب به شمال داشته باشد. در این چارچوب تلاش داریم از نظر ترانزیتی و خطوط مواصلاتی خود را قوی‌تر کنیم و این موضوع نه تنها برای اقتصاد ما، بلکه برای کل اقتصاد منطقه مهم و تأثیرگذار است.

 

سیاست فشار حداکثری شکست خورده است

وی در پاسخ به این سوال که «هفته گذشته شاهد برگزاری مراسم تحلیف «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا بودیم و او در دوران چهار سال اول دولت خود در ارتباط با ایران سیاست فشار حداکثری را به کار برد و بخشی از این سیاست را از طریق همسایگان ایران پیش بُرد. با توجه به این موضوع، آیا روی کار آمدن ترامپ می‌تواند روی روابط ما با همسایگان تأثیر منفی بگذارد؟» خاطرنشان کرد: همان‌طور که اشاره کردید آقای ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود سیاست فشار حداکثری را در مورد ایران در پیش گرفت و این سیاست، یک سیاست شکست خورده است و این را تنها ما نمی‌گوییم.

 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه با بیان اینکه «در حال حاضر دقیقا مشخص نیست که سیاست ترامپ در برابر ایران چیست و باید صبر کنیم تا این سیاست مشخص شود»، ادامه داد: ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری خود تصور می‌کرد که از طریق سیاست فشار حداکثری و همچنین خروج از برجام می‌تواند خواسته‌های خود را به ایران تحمیل کند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد. آن‌ها حتی این توهم را داشتند که چند ماه بعد از خروج آمریکا از برجام و تحمیل فشارهای متعدد، ایران سرانجام کوتاه می‌آید و به توافقی بر اساس خواسته‌های آن‌ها تن می‌دهد. همان‌طور که اشاره شد، این اتفاق نیفتاد و این امر اثبات شد که سیاست فشار حداکثری در مورد ایران شکست خورده است.

 

موضوعات غیرمربوط به هسته‌ای را در مذاکرات دخالت نمی‌دهیم

 

وی در پاسخ به این سوال که «بعضا برخی از مقامات آمریکایی از جمله ترامپ این ادعا را مطرح کرده‌اند که با توجه به تحولات اخیر در منطقه، ایران ضعیف شده است و آن‌ها می‌توانند راحت‌تر از گذشته به ایران فشار بیاورند»، خاطرنشان کرد: من این گزینه که ایران ضعیف شده است را قبول ندارم. برخی با توجه به تحولات منطقه این ادعا را مطرح می‌کنند، در صورتی که ادعای درستی نیست. از طرف دیگر تحولات منطقه ارتباطی به مسئله هسته‌ای و پرونده مذاکراتی ایران ندارد.

 

تخت‌روانچی در پاسخ به این سوال کسانی که «این ادعا را مطرح می‌کنند، می‌گویند ایران در تحولات منطقه بازوان خود را به نوعی از دست داده و یا این بازوان ضعیف شده‌اند»، تصریح کرد: این حرف درستی نیست. کسانی که خاورمیانه و تاریخ آن را می‌شناسند، می‌دانند که نباید به اتفاقات مقطعی که در خاورمیانه رخ می‌دهد، به عنوان یک ملاک تصمیم‌گیری یا ارزیابی دقیق یا درازمدت بنگرند، چراکه در سیاست بالا و پائین زیادی داریم و در مسائل خاورمیانه نیز وضعیت این‌گونه است. بنابراین کسی نمی‌تواند بگوید تحولی که اکنون در کشوری در منطقه غرب آسیا رخ می‌دهد، الی الابد این‌گونه خواهد بود. کسانی که به صورت عمیق‌تر به تحولات غرب آسیا نگاه می‌کنند، قبول دارند که نباید با بالا و پائین شدن تحولات در این منطقه نتیجه‌گیری کنند.

 

این اظهارات که ایران در منطقه ضعیف شده و یا اینکه با توجه به وضعیت موجود می‌توان در مذاکرات از ایران امتیاز گرفت، حرف‌های نامربوطی است.

 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه گفت: این یک واقعیت است که اسرائیل با توجه به جنایت‌هایی که انجام داده، ضرباتی را به حزب‌الله و حماس وارد کرده است، اما هنوز مقاومت پابرجاست و از حمایت مردمی برخوردار است. بنابراین این اظهارات که ایران در منطقه ضعیف شده و یا اینکه با توجه به وضعیت موجود می‌توان در مذاکرات از ایران امتیاز گرفت، حرف‌های نامربوطی است و از طرف دیگر مسائل منطقه، ارتباطی به مذاکرات ندارد.

 

این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد: در سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ که ما مذاکرات برجام را انجام می‌دادیم و منطقه این‌گونه نبود، در آن زمان نیز اجازه ندادیم که مسائل منطقه در مذاکرات برجام دخالت کند. اکنون نیز این تحولات را دخالت نخواهیم داد.

 

تخت‌روانچی با تأکید بر اینکه «موضوعات غیرمربوط به پرونده هسته‌ای را در مذاکرات دخالت نمی‌دهیم، همان‌طور که در مذاکرات برجام این کار انجام شد»، یادآور شد: بار دیگر تأکید می‌کنم این صحبت که به تصور آن‌ها که ایران ضعیف شده، بنابراین در مذاکرات هسته‌ای باید از ایران امتیاز گرفت، از پایه و اساس باطل است.

 

با غرب درباره مسائل منطقه گفت‌وگو می‌کنیم

 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که شما می‌گویید «ایران نمی‌خواهد که مسائل منطقه در مذاکرات دخالت داده شود، ولی اگر طرف‌های مقابل این اصرار را داشته باشند، وضعیت به چه صورت خواهد بود؟ با توجه به اینکه در سه دور گفت‌وگویی که اخیرا بین ایران و اروپا انجام شده، در مورد مسائل منطقه نیز رایزنی‌هایی صورت گرفته است»، اظهار داشت: ما وقتی با اروپایی‌ها می‌نشینیم، با آن‌ها در مورد موضوعات مختلف صحبت می‌کنیم. وقتی در تهران با سفرای کشورهای اروپایی رایزنی می‌کنیم، این‌گونه نیست که مثلا در مورد موضوعات غرب آسیا صحبتی نکنیم، اما ما با آن‌ها مذاکره‌ای که در آن بده بستان در مورد مسائل منطقه باشد، نداریم و آنچه انجام می‌شود چه در تهران و چه در پایتخت کشورهای اروپایی و چه در ژنو تبادل‌نظر در ارتباط با این تحولات است. ما نظرات‌مان را می‌گوییم و آن‌ها دیدگاه‌هایشان را مطرح می‌کنند.

 

وی با تأکید مجدد مبنی بر اینکه «در مذاکرات مربوط به بحث هسته‌ای، این مسائل دخالت داده نمی‌شود»، ادامه داد: بحث هسته‌ای آن‌قدر برای خودش پیچیدگی دارد که اگر بخواهیم در مورد آن‌ صحبت کنیم و به توافق برسیم، مدت زیادی طول می‌کشد که این کار انجام بشود، چه برسد به اینکه بخواهیم موضوعات دیگر که بسیار پیچیده هستند را در این مذاکرات دخالت دهیم. عملاً این امر امکان‌پذیر نیست.

 

تخت‌روانچی در این ارتباط افزود: ما در مذاکرات هسته‌ای و برجام نیز با این سوال مواجه بودیم که آیا در این مذاکرات مسائل دیگر هم دخالت پیدا می‌کنند و ما در همان مذاکرات مشترک با طرف‌های مذاکراتی خود تفاهم کردیم که موضوعات دیگر را دخالت ندهیم. در آن مقطع موضوعات دیگر را دخالت ندادیم و مذاکرات حدود ۲ سال به طول انجامید. با توجه به اینکه از حدود ۱۰ سال قبل‌تر از آن نیز گفت‌وگوهایی با سه کشور اروپایی داشتیم.

 

وی ادامه داد: بنابراین با آن سابقه روی مسائل هسته‌ای تمرکز کردیم و بعد از ۲ سال توانستیم به توافق برسیم. الان هم اگر بخواهیم موضوعات دیگر را با مسئله هسته‌ای قاطی کنیم، عملا یعنی اینکه به جایی نرسیم و این موضوع خواسته هیچ‌کس نیست. ما می‌خواهیم موضوع جلو برود و طرف‌های مقابل‌مان ادعا دارند که می‌خواهند مذاکرات جلو برود. بنابراین بهتر است روی بحث هسته‌ای تمرکز کنیم.

 

حالت بده‌بستان در گفت‌وگوها شکل نگرفته است
وی  در پاسخ به این سوال که «ما در حال حاضر در حال انجام گفت‌وگو با سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس و اتحادیه اروپا هستیم و هنوز وارد مذاکره نشدیم. چه مسیری را باید طی کنیم که از گفت‌وگو وارد مرحله مذاکره شویم؟»، گفت: وقتی گفت‌وگوها را به مرحله‌ای رساندیم که در حقیقت همه طرف‌های قضیه به این نتیجه رسیدند که ما در مورد بحث‌های مفهومی صحبت‌های‌مان به اتمام رسیده و در واقع در مورد موضوعات و عناصری که می‌تواند تشکیل دهنده توافق باشد صحبت کرده‌ایم و مواضع همدیگر را متوجه شده‌ایم که چیست، در آن موقع می‌توانیم به سمت نگارش برویم. ما هنوز به مرحله نگارش نرسیده‌ایم. وقتی می گوییم مذاکره انجام می‌شود و جدی است که روی متن مذاکره کنیم؛ ولی وقتی شفاهی صحبت می‌کنیم، یعنی هنوز آن حالت بده بستانی که در مذاکرات واقعی هست، شکل نگرفته است. این حالت چه موقع شکل می‌گیرد؟ وقتی که روی متن صحبت کنیم. مثلا می‌گویید که این عنوان در متن باشد یا نباشد، یا با این جمله در متن موافق هستید یا نیستید. در واقع یک نوع بده بستان در مورد محتوا در متن انجام می‌شود.

 

ما با اروپایی‌ها صحبت می‌کنیم و با روسیه و چین نیز گفت‌وگوهای خود را داریم و آن‌ها را در جریان نتایج رایزنی‌های خود با اروپا قرار می‌دهیم.

 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه اظهار داشت: یکی از دلایلی که باعث شده هنوز نتوانیم به مرحله مذاکره برسیم، این بوده که دولت جدید آمریکا تاکنون موضع خودش را در مورد توافق هسته‌ای و مذاکرات هسته‌ای اعلام نکرده است. البته حدس و گمان‌هایی زده می‌شود، ولی براساس حدس و گمان نه ما و نه طرف‌های اروپایی نمی‌توانیم رفتار کنیم و یا تصمیم بگیریم. بنابراین باید صبر کنیم که سیاست آن‌ها اعلام شود و ما براساس آن عکس‌العمل لازم را خواهیم داشت.

 

تخت‌روانچی خاطرنشان کرد: ما در جریان مذاکرات برجام شاهد مذاکرات ۱+۵ بودیم. یعنی در حقیقت چین و روسیه نیز به عنوان ۲ کشور که دوست ما هستند و عضو شورای امنیت سازمان ملل نیز می‌باشند، در مذاکرات بودند. بنابراین وقتی مذاکرات بخواهد به صورت جدی شکل بگیرد، بحث شکل و فرمت مذاکره هم مطرح می‌شود که مثلا این مذاکرات چگونه باید باشد.

 

این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران ادامه داد: اکنون ما با اروپایی‌ها صحبت می‌کنیم و در عین حال با چین و روسیه نیز گفت‌وگوهای خود را داریم و آن‌ها را در جریان نتایج رایزنی‌های خود با اروپا قرار می‌دهیم. بعد از دور دوم مذاکرات در ژنو من به مسکو و آقای غریب‌آبادی (معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه ایران) به چین سفر کردند و با مقامات این ۲ کشور در مورد مذاکرات صحبت کردیم. بعد از دور سوم مذاکرات نیز با سفرای چین و روسیه در تهران صحبت کردیم و آن‌ها را در جریان تحولات قرار دادیم.

 

وی اظهار داشت: ما وقتی با اروپایی‌ها صحبت می‌کنیم، به آن‌ها می‌گوییم که مثلا نظر چینی‌ها و روس‌ها نیز در مورد فلان مسئله چیست. بنابراین ما با طرف‌های قضیه غیر از آمریکا یعنی سه کشور اروپایی، اتحادیه اروپا و چین و روسیه دائم در تماس هستیم.

 

تخت‌روانچی تصریح کرد: وقتی بخواهیم روی متن کار کنیم طبیعی است که باید روی شکل مذاکرات گفت‌وگو کنیم که مثلا این مذاکرات چند وقت یک بار انجام شود. کجا انجام شود. این‌ها موضوعاتی است که بعدا به وجود می‌آید.

 

وی در پاسخ به این سوال که «آیا ممکن است با پیش رفتن مذاکرات و گفت‌وگو، سطح مقامات شرکت‌کننده در آن‌ها نیز تغییر کند»، تأکید کرد: هنوز به آن مرحله نرسیدیم و صحبتی در این زمینه نکردیم. اگر یک موقع لازم باشد و این احساس وجود داشته باشد که سطح مذاکرات باید از سطح معاونان بالاتر باشد، با توجه به اینکه سابقه آن را در گذشته داشته‌ایم، می‌توانیم این کار را انجام بدهیم، اما همان‌طور که گفتم هنوز به این مرحله نرسیدیم.

 

درباره جزئیاتی از موضوع هسته‌ای و تحریم‌ها رایزنی کردیم

 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که «برخی از منابع نزدیک به اروپایی‌ها بعد از دور سوم مذاکرات ایران و اروپا اعلام کرده‌اند که مذاکرات سازنده‌تر از قبل بوده است وآقای غریب‌آبادی نیز همین موضوع را مطرح کردند و ایشان همچنین گفتند ایده‌هایی را در حوزه‌های رفع تحریم و هسته‌ای بررسی کرده‌ایم. با توجه به این اظهارات لطفا توضیح بدهید در این دوره از گفت‌وگوها چه اتفاقی افتاده که گفته می‌شود سازنده‌تر بوده»، خاطرنشان کرد: ما تاکنون سه دور با اروپایی‌ها مذاکره کرده‌ایم. یک بار در نیویورک و ۲ بار در ژنو که دور آخر آن حدود ۲ هفته قبل برگزار شد. طبیعی است هر بار که جلوتر برویم، از کلیات یک مقدار وارد جزئیات می‌شویم و ماهیت کار این‌گونه است که با برگزاری دور دوم گفت‌وگوها وارد جزئیات شویم. در این دور از گفت‌وگوها نیز در مورد جزئیاتی از موضوع هسته‌ای و تحریم‌ها رایزنی کردیم.

 

وی تصریح کرد: ما برای اینکه به تفاهم و توافق جدیدی برسیم، ۲ عنصر کلیدی داریم، یکی اعتمادسازی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران و دیگری بحث رفع تحریم‌ها از سوی طرف‌های مقابل. در حقیقت ما در این مذاکرات قبول می‌کنیم که در مورد فعالیت‌های هسته‌ای خود اعتمادسازی کنیم. البته از دید ما نیازی به اعتمادسازی وجود ندارد و برنامه هسته‌ای ما صلح‌آمیز است و تجربه و سابقه ما نشان داده که در این زمینه صادق هستیم. ولی این یک واقعیت است که طرف‌های مقابل می‌گویند که ما باید ثابت کنیم برنامه هسته‌ای‌مان صلح‌آمیز است. ما نیز می‌گوئیم در برابر این مسئله خواهان رفع تحریم‌ها هستیم و این ۲ موضوع منطق مذاکراتی ماست.

 

تخت‌روانچی با بیان اینکه هر یک از این ۲ موضوعات عناصری دارند، ادامه داد: مثلا در بحث هسته‌ای مباحث هسته‌ای چون آب سنگین، تعداد سانتریفیوژها و میزان اورانیوم غنی‌شده ایران و غیره وجود دارد. از دیگر سو در مورد بحث تحریم‌ها نیز بحث تحریم‌های بانکی، حمل‌ونقل، نفتی و بیمه را داریم و دیگر موضوعات مرتبط با تحریم‌ها.

 

وی ادامه داد: اگر سوال شما این باشد که این دور از مذاکرات با ۲ دور قبلی چه تفاوتی داشت، باید بگویم که ما نسبتا وارد جزئیات مباحث هسته‌ای و تحریم‌ها شدیم و آن‌ها نظراتشان را گفتند و ما هم نظراتمان را گفتیم. البته هنوز کار دارد و اختلاف‌نظر وجود دارد.

 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه ادامه داد: در دوره‌های بعدی باید کار را ادامه دهیم، وارد مسائل ریزتر شویم تا به مرحله‌ای برسیم که طرفین احساس کنند باید وارد مرحله نگارش و متن شویم. در آن زمان، نگارش را شروع می‌کنیم و روی پاراگراف‌های مختلف بحث‌وتبادل نظر می‌کنیم تا به تفاهم برسیم.