نوروز در آینه روایات اسلامی آیا اسلام مخالف عید نوروز است؟

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، عید نوروز یکی از سنتهای ملی و اعیاد ایرانیان است، که اقوام ایرانی ارزش و اهمیت خاصی برای این عید قائل بوده و از دیرباز به آن توجه می کردند. سنتی که فراگیری اسلام در ایران گرد فراموشی بر آن نپاشید و کماکان زنده است. پرسش این است که آیا می توان از منابع دینی به چیزی دست یافت که دلالت بر تایید و یا رد این سنت ایرانی از سوی پیشوایان دین کند.

در مجموع می توان گفت که ما در متون روایی شیعه، در موضوع یادشده با دو دسته روایت روبرو هستیم; دسته نخست، روایاتی که سنت ایرانی نوروز، در آنها مورد تایید قرار گرفته و «روز نوروز» مبارک قلمداد شده است. دسته دوم; روایاتی که این سنت را تایید نکرده و آن را سنتی خلاف اسلام شمرده اند.

در اینجا برای آشنایی شما عزیزان به نمونه هایی از دو دسته روایات اشاره می کنیم.

1. دسته اول روایات

معلی بن خنیس از امام صادق (ع)، روایتی را نقل کرده که در آن ضمن بزرگداشت نوروز، وقایع مختلف تاریخی برنوروز منطبق شده است. این روایت مشهور بوده و عده ای از فقها و دانشمندان به آن استدلال کرده اند. معلی بن خنیس گوید: در روز نوروز بر امام صادق علیه السلام وارد شدم، ایشان فرمودند که آیا این روز را می شناسی؟

عرض کردم: فدایت گردم این روز، روزی است که غیر عربها (ایرانیان) آن را گرامی داشته و به یکدیگر هدیه می دهند، امام صادق، علیه السلام، فرمودند: قسم به خانه عتیقی که در مکه هست این (تعظیم و هدیه دادن) ریشه طولانی و قدیمی دارد و برای تو آن را توضیح می دهم تا از آن مطلع شوی، گفتم: ای آقای من چنانچه این مطلب را از تو بیاموزم برای من بهتر از زنده شدن مردگانم و مردن دشمنان من است.

ضرت فرمود: ای معلی! نوروز، روزی است که خداوند در آن از بندگان خویش میثاق گرفت که جز او را عبادت و پرستش نکرده و به او شرک نورزند و به فرستادگان و پیامبرانش و نیز ائمه هدی ایمان بیاورند. نوروز اولین روزی است که خورشید در آن طلوع کرد و باد در آن وزیدن گرفت و در آن روز درخشندگی زمین خلق شد. نوروز روزی است که کشتی نوح بر کوه جودی کناره گرفت و نوروز روزی است که افرادی که از خانه های خود خارج شده و به آزمایش الهی از دنیا رفتند، مجددا به دنیا بازگشتند.

در این نوروز است که جبرئیل بر پیامبر اکرم، صل الله علیه وآله، نازل شد و درست در همین روز است که پیامبر اسلام، حضرت علی را بر شانه خود گذاشت تا او بتهای قریش را از بیت الحرام پایین کشید و آنها را درهم شکست.

نوروز روزی است که پیامبر به اصحابش دستور داد تا در مورد خلافت و ولایت مؤمنان با حضرت علی علیه السلام بیعت کنند و در همین نوروز بود که پیامبر، صل الله علیه وآله، علی، علیه السلام، را به سوی جنیان فرستاد برای او از آنان یعت بگیرد. نوروز روزی است که برای حضرت علی بیعت مجدد گرفته شد و نوروز روزی است که حضرت علی، علیه السلام، بر اهل نهروان پیروز شد و ذوالثدیه را کشت و نوروز روزی است که قائم ما در آن روز ظاهر می گردد و بالاخره نوروز روزی است که قائم ما در این روز بر دجال پیروز می شود و او را بر زباله دان کوفه آویزان می کند و هیچ نوروزی نیست مگر آنکه ما در آن روز توقع ظهور حضرت حجت، عجل الله تعالی فرجه الشریف، را داریم چرا که این روز، از روزهای ما و شیعیان ما است که عجم (ایرانیان) آنرا گرامی دشته ولی شما آنرا ضایع نمودید ...

آنگونه که از حدیث فوق به دست آمد، روز نوروز پیوند عمیقی با مساله ولایت و رهبری مسلمانان دارد، از این روی شایسته است که عید نوروز را جشن ولایت دانسته و پیوسته در آن به یاد ظهور منجی عالم بشریت حضرت امام زمان، عجل الله تعالی فرجه الشریف، باشیم. از نظر تاریخی واقعه غدیر خم در 28 اسفند سال 10 خورشیدی اتفاق افتاد که این روایت نیز آن را تایید می کند.

2. دسته دوم روایات

روایتی از حضرت امام موسی بن جعفر(ع)، نقل شده که ظاهر آن دلالت بر عدم تایید سنت نوروز از سوی پیشوایان دارد. در این روایت چنین آمده است:

حکایت شده که منصور به سوی امام کاظم(ع) فرستاد تا در روز نوروز برای تهنیت جلوس کند و آنچه بسوی او حمل می شد، بگیرد. حضرت فرمود من اخبار جدم رسول خدا را بررسی کردم و در آنها برای این عید خبری نیافتم و این سنت ایرانیان است که اسلام آنرا محو کرده است و به خدا پناه می برم که چیزی را که اسلام محو کرده احیاء کنم. منصور در پاسخ گفت: ما این کار را برای اداره (سرگرمی) لشکریان انجام می دهیم و تو را به خدای بزرگ سوگند می دهم که در این مجلس بنشینی و آنگاه حضرت نشست.

بیشتر فقها این روایت را مردود دانسته اند. برای نمونه علامه مجلسی در تعارض این روایت با روایت معلی بن خنیس می گوید روایت معلی اعتبار بیشتری نسبت به این روایت دارد. از سوی دیگر در روایت دوم امام کاظم(ع) به خاطر این که منصور استفاده سیاسی نبرد از روی تقیه آن را نفی می کند. همچنین نوروز در زمان ائمه نیز معروف بوده و ایرانیانی که اطراف امام بودند مراسم نوروز را برگزار می کردند اگر ائمه معصومین با آن مخالف بودند این مخالفت ائمه در تاریخ ثبت می شد. در حالی جز این روایت که از نظر سند و محتوا مشکوک است روایت دیگری نیست.

آخرین نکته اینکه بسیاری از بزرگان دینی این روز را به رسمیت شناخته و آن را تایید کرده اند. برای نمونه: احمدبن فهد الحلی می گوید: یوم النیروز یوم جلیل (القدر) و تعیینه من السنة غامض مع ان معرفته امر مهم من حیث انه تعلق به عبادة مطلوبة للشارع و الامتثال موقوف علی معرفته

روز نوروز، روز با ارزشی است ولی معین کردن آن در سال مشکل است با اینکه شناخت آن (نوروز) امر مهمی است چرا که عبادتی که مورد نظر شارع است به آن روز تعلق گرفته است و اطاعت آن عبارت متوقف بر شناخت آنست.

مولف : قاسم قربانی