اشتفان سوایگ با «حدیث شطرنج» نمونه‌ای از سرنوشت بسیاری روشنفکران را تجسم می‌بخشد که خواستند، اما نتوانستند از سیطره‌ی فاشیسم بر اروپا، و سقوط ارزش‌های معنوی این قاره جلوگیری کنند.