‍ ناصرالدین‌شاه‌، دماوند، تراموا و دارالفنون

 

سفر هیات سوئدی و نروژی به ایران،‌ از طریق استانبول، طرابوزان، تفلیس، باکو بوده و در تهران، دو بار، یک بار هنگام ورود و یک بار هنگام خداحافظی به حضور ناصرالدین‌شاه می‌رسند. در این دو دیدار، هدین مخاطب شاه نبوده است. 

 

اما وقتی هیات سوئدی همراه شاه در تیرماه ۱۲۶۹ به لشکرگ و دره لار می‌روند، و هدین به تنهایی همراه دو نفر راهنمای ایرانی، قله دماوند را فتح می‌کند، شاه او را احضار می‌کند و سئوالات دقیقی درباره صعودش از او می‌پرسد (صص ۴۰۸-۴۱۱). شاه نقاشی‌های او را هم می‌بیند و از او در باره سفرنامه‌اش هم می‌پرسد و در آخر جمله‌ای به فرانسه به او می‌گوید.

شاه پیش از صعود هدین، به یکی از همراهان هدین گفته بوده که چندین سال قبل، یک بار، با اسب از دره لار تا نیمه راه قله دماوند رفته بوده ولی نتوانسته تا بالا برود. (ص ۳۳۱). هدین در ادامه از سیاحانی که موفق به فتح قله دماوند شده بودند نام می‌برد که اولین آنها سر تایلور تامسون وزیر مختار انگلیس، در ۱۸۳۷ بوده است. 

 

​​هدین بعد از آن به شهرستانک می‌رود و پس از آن از دخمه زرتشتان در نزدیکی هاشم آباد و دولت آباد هم دیدن می‌کند. 
 

هیات سوئدی-نروژی در عمارت سپهسالار (که بعدا مجلس شورای ملی می شود) ساکن می شود و توصیف مشبعی در باره این بنا می دهد. از موزه واصطبل شاه هم دیدار می کنند. یک مراسم رژه هم به افتخار هیات ترتیب می دهند. یک بار هم از دارالفنون بازدید می‌کند (ص ۳۱۱) و شرح مفصلی از ساختمان آن، کلاس‌هایی که برگزار می‌شود،‌ مدرسان و دانشجویان و نیز از سالن تئاتر سیصد نفره جنب آن می‌دهد. 

 

سفرنامه هدین، شامل اطلاعاتی از تهران و ری در سال ۱۸۹۰ است، از جمله یک بار با تراموا به شاه عبدالعظیم می‌رود. قطار روزانه سه بار با ۵ واگن رفت و آمد می‌کند و مسیر را بیست دقیقه‌ای طی می‌کند. او توضیح می‌دهد که یک بار که با تراموا به سبزه میدان رفته بود، راننده تراموا را نگه داشته بود که خیار بخرد و میل کند. در باره سیدی هم می‌گوید که بی‌بلیط سوار شده بوده و راننده پیاده‌اش کرده و زیر تراموا افتاده و کشته شده. (ص ۲۸۴)

 

یک بخش جالب کتاب هم در باره سرقت است و اینکه به کسانی که مالشان دزدیده شده و مبلغ دزدی را زیاد اعلام می‌کنند چوب می‌زنند تا فرضا از ۱۰۰ تومان به پنج تومان می‌رسند.(ص ۲۸۹)

 

کتاب شامل اطلاعات تاریخی بویژه از سفرنامه‌های سیاحان دیگر در باره سفیران دربار شاه ایران پیش از اسلام و دوره صفوی و نیز گزارشی از فرزندان شاه و نیز جایگاه ویژه ملیجک دوم نزد شاه (ص ۳۱۵) است. 

 

نویسنده معتقد است که ایران کشوری است که در آینده نزدیک ممکن است مضمحل شود، اما دارای جذابیت و کششی است که برای کسی که یک بار آنجا را دیده باشد نمی‌تواند در برابر آن مقاومت گند. و نمونه‌های متعددی مثال می‌آورد از ایرانیانی که سال‌ها در ایران مانده‌اند. و راز این علاقه عجیب به ایران را هم غیرقابل توضیح می‌داند. (ص ۳۰۳)

 

هدین‌، سوین (۱۴۰۲) .ایران عصر ناصری، جلد دوم: سفرنامه‌ی دوم مستشرق سوئدی سون هدین به ایران، هیات سیاسی پادشاه اسکار دوم نزد شاه ایران (حاوی سه صورت مذاکرات مهم و ناب تاریخی با ناصرالدین‌شاه). ترجمه وحید صابری مقدم. تهران: پیام آزادی. ۴۷۸ صفحه.