چگونه شیلی به رادیکال‌ترین تجربه‌ی اجرای سیاست‌های «بازار آزاد» در جهان تبدیل شد و شکست این سیاست‌ها درباره‌ی سرنوشت نئولیبرالیسم در سراسر جهان به ما چه می‌گوید؟

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، سباستین ادواردز در کتاب «در تجربه شیلی؛ ظهور و سقوط نئولیبرالیسم»، داستان جالب اجرای مدل اقتصادی نئولیبرال در دوران دیکتاتوری ژنرال آگوستو پینوشه در شیلی، تعمیق آن در طول سه دهه حکمرانی دولت‌های چپِ میانه، و پایان آن در در سال 2021 با ریاست جمهوری گابریل بوریک، جوان فعال سابق دانشجویی، که قول داد «اگر شیلی مهد نئولیبرالیسم بوده، گور آن نیز خواهد بود»، را بیان می‌کند.
 
نیم قرن از کودتای نظامی شیلی که منجر به سقوط دولت چپ‌گرای آلنده و روی کار آمدن دیکتاوری پینوشه شد می‌گذرد؛ در طول ۱۷ سال حکومت نظامی پس از کودتا و همزمان حمایت از اجرای سیاست‌های نئولیبرالی مشاوران درس‌خوانده در مکتب شیکاگو، گرچه تورم دوران آلنده مهار شد، اما در مقابل بیکاری گسترش یافت و در سال 1982 یک بحران ارزی منجر به رکود اقتصادی عمیق در شیلی شد؛ تا اینکه سال ۱۹۹۰ با احیای دموکراسی، دوباره اقتصاد هم رو به بهبود رفت.
 
سباستین ادواردز در کتاب «تجربه شیلی» می‌گوید: «پس از بیش از یک قرن عملکرد متوسط، در اوایل دهه 2000 شیلی با اختلاف زیادی به ثروتمندترین کشور آمریکای لاتین تبدیل شد. همچنین در همان دوران از نظر سلامت، آموزش و امید به زندگی، به بهترین سطوح شاخص اجتماعی در منطقه دست یافت و جمعیت زیر خط فقر هم از 53 درصد در اواسط دهه 1980، به تنها شش درصد در سال 2017 کاهش یافت.»
 
ماجرا از آنجا شروع شد که وزارت امور خارجه ایالات متحده در سال ۱۹۵۵ «پروژه شیلی» را برای آموزش اقتصاددانان شیلیایی در دانشگاه شیکاگو، خاستگاه میلتون فریدمن، راه اندازی کرد. پس از اینکه پینوشه در سال 1973 سالوادور آلنده رئیس جمهور سوسیالیست را سرنگون کرد، «پسران شیکاگو»ی شیلی، ناب‌ترین مدل نئولیبرالی در جهان را برای ۱۷ سال به اجرا درآوردند؛ بسته‌ای گسترده از خصوصی‌سازی و مقررات‌زدایی برای ایجاد یک اقتصاد سرمایه‌داری مدرن که سر آغاز چیزی بود که به «معجزه شیلی» معروف شد.

اما با وجود این عملکرد اقتصادی معجزه‌وار و زیر پوست این «موفقیت»، نارضایتی عمیق از نابرابری‌های گسترده‌ی ناشی از نئولیبرالیسم در حال افزایش بود. تا اینکه در سال 2019، موج اعتراضات در سراسر شیلی بالا گرفت و در سال 2022، بوریک ریاست‌ جمهوری خود را با یک دستور روشن آغاز کرد: پایان‌دادن به نئولیبرالیسم.

 
بیشتر بخوانید:
«لیبرالیسم» سرانجام منتشر شد!
«ایده سوسیالیسم» منتشر شد / نظریه‌ای درباب احیای جامعه‌گرایی


کتاب ادواردز با بیان داستان جذاب پسران شیکاگو و انقلاب بازار آزاد شیلی، دیدگاه جدیدی درباره تاریخ نئولیبرالیسم و ​​افول امروز آن در جهان را روایت می‌کند. این کتاب همزمان روایتی است از چگونگی غلبه عقاید و باورهای نئولیبرال در طول نیم قرن بر ذهن بسیاری از مهم‌ترین بازیگران سیاسی این کشور. عقاید و باورهایی که به پشتوانه اقتدارگرایی، شیلی را به رتبه اوّل اقتصادی در میان کشورهای آمریکای لاتین رساند و همزمان این کشور را به یکی از نابرابرترین کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تبدیل کردد.
 
باور به لزوم «بازاری‌کردنِ (‌تقریباً) همه‌چیز»، سیاستمداران شیلیایی - اعم از راست‌گرایان و چپِ میانه - را بر آن داشت تا طی حدود نیم قرن، به خصوصی‌سازی تمامی ساختارهای خدماتی و رفاهی کشور دست بزنند: آموزش‌و‌پرورش، بیمه‌های اجتماعی، نظام مستمری سالمندان و شبکه حمل‌و‌نقل عمومی، به ابتکارات فردی و رقابت بازاری سپرده شدند تا شیلی را به سوی نابرابری مورد اشاره سوق دهند. همین نابرابری‌بود که زمینه شورش‌های سال ۲۰۱۹ را فراهم آورد و به سقوط نئولیبرالیسم در شیلی انجامید.
 
«تجربه شیلی» بیش از اینکه داستانی درباره یکی از کشورهای آمریکای لاتین باشد، تاریخچه‌ای از پشت پرده‌های گسترش و پیامدهای تفکر بازار آزاد است که در نیمه دوم قرن بیستم بر سیاستگذاری اقتصادی در سراسر جهان مسلط بود و اکنون در حال عقب‌نشینی است.
 


سباستین ادواردز، متولد سال 1953، اقتصاددان شیلیایی – آمریکایی است که در سال 1981 در دانشگاه شیکاگو دکترای اقتصاد گرفت و از سال 1985 در مدرسه مدیریت دانشگاه یو.سی.ال.ای تدریس می‌کند. او از سال 1993 تا 96 به عنوان اقتصاددان ارشد در زمینه آمریکای لاتین و منطقه کارائیب در بانک جهانی فعالیت کرده است. او همچنین به مدت ۲۴ سال از دبیران «ژورنال اقتصاد توسعه» بوده و بیش از 200 مقاله در ژورنال‌های اقتصادی مختلف منتشر کرده است.
 
کتاب «تجربه شیلی: ظهور و سقوط نئولیبرالیسم» آخرین اثر ادواردز است که در سال ۲۰۰۳ به زبان اصلی منتشر شد و توسط محمدرضا فرهادی‌پور به فارسی ترجمه شده و انتشارات شیرازه به تازگی آن را در 404 صفحه رقعی، با قیمت 450 هزار تومان روانه بازار کتاب کرده است.