نشست نقد و بررسی کتاب «آنچه شما می‌گویید، آنچه پزشک می‌شنود» نوشته دنیل اُفری و ترجمه افروز معتمد در گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، نشست نقد و بررسی کتاب «آنچه شما می‌گویید، آنچه پزشک می‌شنود» نوشته دنیل افری و ترجمه افروز معتمد در تاریخ 28 اردیبهشت 1403 به صورت آنلاین توسط گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت برگزار شد. در این نشست که با حضور دکتر افروز معتمد پزشک متخصص قلب و عروق و مترجم کتاب تشکیل شد، دکتر سارا صحت دندان‌پزشک و دانشجوی دکتری اخلاق پزشکی دبیر جلسه، دکتر شمیم شرافت، دکتری جامعه‌شناسی و دبیر گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت منتقد کتاب بودند.

معتمد در این نشست درخصوص تجربه خود در مواجهه با بیماران و علت ترجمه کتاب افری گفت:«من همواره دیده بودم که آنچه در برخورد با بیمار خودم به عنوان کادر درمان در بیمارستان تجربه می‌کنم و چه زمانی که در جایگاه بیمار در مقابل پزشکم قرار می‌گیرم با آنچه در فیلم‌ها و سریال‌ها می‌بینیم تفاوت دارد. احساس کردم مشکلی وجود دارد و با ترجمه این کتاب، درصدد برآمدم تا این مشکلات را به نحوی بازگو کنم.» او تاکید کرد که مهم است بیمار و پزشک بتوانند هردو کلام همدیگر را درک کنند. بیمار که از مدت‌ها قبل خود را برای ملاقات با پزشک آماده کرده است، باید در مدت کوتاهی بیماری و وضعیت خود را شرح دهد. پزشک نیز که با توجه به مراجعات مکرر، توانایی اختصاص زمان زیاد به بیمار را ندارد، باید بتواند به تشخیص صحیح در کمترین زمان برسد. معتمد خاطرنشان کرد که مسئله روایت در سال‌های اخیر در سطح جهانی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و روایت بیمار و صحبت‌های او اهمیت پیدا کرده است و نیاز به توجه بیشتر به این روایت و نگاه را در جامعه پزشکی ایران مورد تاکید قرار داد.

صحت نیز با اشاره به متن کتاب در تایید صحبت‌های معتمد، به تجربه خود در حوزه دندان‌پزشکی اشاره کرد. او با ذکر یکی از تجربه‌های خود در این حوزه گفت:«بیماری برای عصب‌کشی آمده بود که کودک اتیسم داشت. من متوجه بودم که بیمارم قصد دارد با من درباره مشکلاتش صحبت کند، اما در آن لحظه می‌خواستم روی درمان تاکید کنم و به نوعی انگار جلوی مکالمه در این خصوص را می‌گرفتم.» او که در مطالعات خود روی «روایت بیماران» متمرکز بوده، تاکید داشت که این روایات در مناسبات پزشک و بیمار به شدت سازنده هستند. وی همچنین با اشاره به طرح تحول سلامت و افزایش بار کاری پزشکان، تاکید کرد که چطور این طرح مانع مناسبات سازنده پزشک و بیمار شد.

در ادامه شرافت مسئله مورد بررسی کتاب یعنی مناسبات پزشک و بیمار را در سطوح خرد و میانی و کلان بررسی کرد و متذکر شد که این کتاب با توجه به ساختار نظام درمان ایالات متحده و مبتنی بر «پزشکی تدافعی» نگاشته شده است که در آن پزشک رویکردی به شدت محافظه‌کارانه در مواجهه با بیمار دارد و بیمار به سمت آزمایشات گاها غیرضروری سوق داده می‌شود. او در سطح میانی به مدافعین سلامت و انجمن‌ها و گروه‌های فعال در حوزه سلامت که در کتاب به آنها اشاره شده پرداخت و تاکید کرد که وجود طرح‌های اشاره شده در کتاب مانند طرح «معذرت می‌خواهیم» که در پی کاهش شکایات بیماران از بیمارستان و جلب رضایت آنها است، چطور می‌توانند در کاهش قصور پزشکی، افزایش رضایت بیمار و هزینه‌های بیمارستان نقش داشته باشند و به چه میزان جای چنین فضایی در بستر درمانی ایران خالی است. وی همچنین به نوع مناسبات پزشک و بیمار در کتاب اشاره کرد که در قالب مدل مشورتی امانوئل، امانوئل، نظریه‌پردازان حوزه سلامت جای می‌گیرد و در آن پزشک و بیمار در فرآیند درمان باهم مشارکت داشته و بیمار در انتخاب درمان خود نقشی فعال بر عهده دارد. وی با مقایسه این نوع مناسبات با نوع مناسبات پزشک و بیمار در ایران در قالب مناسبات پدرسالار و مشتری‌مدار، بر ضرورت فراهم کردن امکان مشارکت بیشتر بیماران و ارتقای سواد سلامت آنها تاکید کرد.

در کتاب آنچه شما می‌گویید، آنچه پزشک می‌شنود، به پژوهش‌ها و آزمایش‌های مختلفی درخصوص مناسبات پزشک و بیمار پرداخته شده است. در یک پژوهش مورد بررسی کتاب، محققین سوئیسی برای بررسی اینکه «آیا در صورتی که پزشک در میانه صحبت بیمار نپَرد، بیمار زمان زیادی را به طرح مسائل بی‌ربط به موضوع درمان خواهد پرداخت یا نه» از پزشکان خواستند تا در میانه صحبت بیمار نپرند، تا مشخص شود، اگر به بیمار زمان داده شود، چند دقیقه صحبت خواهد کرد. طبق یافته‌های این پژوهش میانگین زمان صحبت تک‌نفره بیماران 92 ثانیه بود. دکتر اُفری، خود نیز این پژوهش را در بیماران خود در ایالات متحده انجام داده و با زمان‌سنج میزان مکالمه تک‌نفره آنها را در صورتی که وسط حرف بیمار نپرد بررسی کرده است و به زمان 2 دقیقه در بیماری پرمشکل و 4 دقیقه و 7 ثانیه در یکی از پرحرف‌ترین بیماران خود رسید. طبق یافته‌های این پژوهش‌ها، تصور اینکه اگر به بیماران زمان داده شود، آنها دست از صحبت برنخواهند داشت، به چالش کشیده می‌شود.

معتمد اشاره کرد که خود این آزمایش را در بین بیمارانش انجام داده است. او به 100 بیمار خود این امکان را داد که بدون اینکه وسط حرفشان بپرد، امکان صحبت داشته باشند و به میانگین 27 ثانیه رسید. در واقع این تصور که بیمار اگر زمان داشته باشد، تا مدت‌ها صحبت خواهد کرد، مبحثی قابل مناقشه است. او تاکید کرد که وقتی به بیماران بیشتر گوش می‌دهد و حتی به تجربیات و نکات شخصی‌ای که در جلسات معاینه گفته‌اند توجه نشان می‌دهد، بیماران به شدت هیجان‌زده و راضی‌تر هستند.

در ادامه از حاضرین در جلسه نیز خواسته شد تا نظرات و سوالات خود را مطرح کنند. نیّره داودی از شرکت‌کنندگان جلسه، از تجربه پژوهشی خود در بخش اورژانس گفت. تز دکتری وی متکی بر مردم‌نگاری انتقادی بوده و به فرهنگ پدرسالار تیم مراقبتی و بیمار پرداخته است. طبق پژوهش وی بیماران ترس‌هایی در مواجهه با پزشک دارند که مانع از تعامل سازنده آنها با پزشکشان می‌شود. در عین حال از نظر پزشکان، وقت نگذاشتن برای بیماران در شرایط عادی به عدم آموزش صحیح آنها برمی‌‎گردد.

لازم به ذکر است که معتمد مترجم دو کتاب دیگر اُفری در این حوزه با نام‌های «نیمه پنهان پزشک» و «آن روی سکه» نیز هست.