در شرایطی که مازوت سوزی در نیروگاه‌های کشور از سوی بسیاری از مسوولان در دستگاه‌های مختلف رد شده است، اما همچنان معادله آلودگی هوا برای ساکنان کلانشهرها لاینحل مانده است.

به گزارش پروژه ایران، قصه تکراری، پاییز؛ زمستان و آلودگی هوا سال‌ها مقابل چشمان شهروندان تهرانی و هموطنان ما در سایر کلان‌شهرهای کشور دوره می‌شود. این موضوع همه ساله با علل مختلفی دهان به دهان می‌چرخد و به دنبال آن، عملکرد دستگاه‌های مرتبط مورد بحث و چالش قرار می‌گیرد.

بی‌تردید این بحث‌ها و گفت‌وشنودها، تماماً در راستای خاتمه دادن به این معضل تکراری زمستانه است اما اینکه چه میزان اثربخش بوده است؛ جای سوال دارد! در این شرایط مطلوب است در مرحله نخست نگاهی به عملکرد دستگاه‌های مختلف در مسیر کاستن از آلودگی هوا و دیدگاه صاحبنظران در این باره داشته باشیم.

بر اساس اعلام وزارت نیرو، شاید آنچه که موجب شده است، معادله چندوجهی آلودگی هوای تهران و سایر کلان‌شهرها همچنان مجهول باقی بماند، ارائه نظرات غیرکارشناسانه و همچنین پاک کردن صورت مساله از سوی برخی افراد است؛ اما این «مازوت» است که سال‌هاست به عنوان علت اصلی آلودگی هوا مطرح می‌شود!

این در حالی است که از بین ۱۴۱ نیروگاه بزرگ کشور تنها ۱۶ نیروگاه قابلیت و امکان مصرف سوخت مازوت دارند و از سوی دیگر هیچکدام از نیروگاه‌های فعال استان تهران و دیگر کلانشهرها مازوت مصرف نمی‌کنند؛ همچنین در کل کشور فقط ۱۶ نیروگاه بخاری وجود دارد و بقیه نیروگاه‌ها گازی و سیکل ترکیبی هستند که اساساً امکان مصرف مازوت را ندارند. از بین این ۱۶ نیروگاه نیز مخزن سوخت دو نیروگاه بعثت و اصفهان سال‌هاست پلمپ شده و از دسترس استفاده خارج است.

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز در خصوص توزیع و مصرف مازوت در نیروگاه‌ها موضعگیری و اعلام کرد: استدلالی مبنی بر غیر استاندارد بودن سوخت‌های تولیدی در کشور وجود ندارد.

این شرکت تاکید کرد: شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در این زمینه تنها تأمین‌کننده سوخت جایگزین است تا در شرایط قطعی گاز تأمین پایدار برق به مخاطره نیفتد. این سوخت جایگزین بر اساس قانون شامل نفت‌گاز و نفت کوره می‌شود و همواره تلاش شده تا نفت‌گاز (گازوئیل) سوخت اصلی باشد و نفت کوره (مازوت) تنها در شرایط اضطرار مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین ناصر اسکندری معاون راهبردی شرکت برق حرارتی ۲۱ آذر ۱۴۰۱ به رسانه‌ها گفت: هیچیک از نیروگاه‌های تهران طی ۸ سال گذشته از مازوت استفاده نکرده‌اند و نیروگاه‌های مستقر در پایتخت سال‌هاست از سوخت گاز استفاده می‌کنند و نقشی در آلودگی هوای تهران ندارند.

اسکندری در توضیحاتی بیشتر افزود: به استناد اطلاعات استخراج شده از نرم افزار سوخت کشور، میزان مازوت مصرفی نیروگاه‌های اطراف تهران از سال ۱۳۹۳ تاکنون صفر درصد بوده که نشان می‌دهد افزایش شاخص دی اکسید گوگرد طی ماه‌های اخیر به دلیل مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌های اطراف تهران نبوده است.
این گزارش می‌افزاید: مسئله آلودگی هوای کلانشهرها از جمله تهران ناشی از پارامتر ذرات ۲.۵(PM) بوده که به استناد اطلاعات درج شده در ترازنامه انرژی، حدود ۸۱ درصد از آلایندگی ناشی از ذرات مرتبط با بخش حمل و نقل است؛ همچنین بر اساس اطلاعات ترازنامه انرژی کشور، سهم آلاینده ذرات ناشی از احتراق مازوت با احتساب صنایع تولید کننده سیمان و نیروگاه‌ها در حدود ۱.۹ درصد است از این رو منبع افزایش آلودگی هوا در تهران و یا سایر کلان‌شهر را باید در منابعی به غیر احتراق ناشی از مصرف مازوت جستجو کرد.

در همین رابطه علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز اعلام کرده است: در تهران مازوت سوزی نداریم، در موضوع مازوت سوزی نیروگاه‌ها بیشتر جنبه روانی آن برای مردم مطرح بوده زیرا که هنوز درصد نقش مازوت در جو و آلایندگی تاکنون مشخص نشده است.

داریوش گل‌علیزاده رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست نیز دیگر مسئولی است که در این رابطه به اظهار نظر پرداخته و گفته است: علت آلودگی هوا همان دلایل سال‌های قبل است، سهم منابع متحرک و ثابت در هر کلان‌شهر متفاوت است. در این سال‌ها به تعداد منابع متحرک اضافه شده، سال گذشته در منابع متحرک یک میلیون ۴۷۰ هزار دستگاه خودرو در سطح کشور شماره‌گذاری شده است و فقط در شهر تهران ۶۵۰ هزار خودرو شماره‌گذاری شده و وارد معبر شده‌اند. این در حالی است که در سال گذشته تنها ۲۰ هزار و ۸۰۰ خودرو اسقاط شد و امسال در ۶ ماهه اول سال حدود ۳۵ هزار خودرو اسقاط شد، هر سال به تعداد خودروها و سن آن‌ها اضافه می‌شود.

وی در همین زمینه اضافه کرده است: حمل و نقل عمومی به ویژه در حوزه اتوبوس که پیمایش بیشتر و سن بالایی دارند، باید مورد توجه قرار گیرد. حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد اتوبوس‌ها، سن‌شان بالای ۲۰ سال و فرسوده هستند. این سن بالا باعث‌می‌شود که مصرف سوخت بیشتر و انتشار آلاینده‌های بالاتر برود.

نکته پایانی اینکه، نیاز مصرف برق کشور در زمستان نصف ظرفیت منصوبه صنعت برق است که این امکان را فراهم می‌کند واحدهایی که راندمان کمتری دارند یا ملاحظات زیست محیطی در مورد آن‌ها وجود دارد، در این فصل برنامه تعمیرات داشته باشند، برای پیک مصرف سال آینده آماده شوند تا کمترین تبعات زیست محیطی را داشته باشیم.

آنچه که مسلم است این است که آلودگی هوا معضلی چندوجهی است که به طرق مختلف قابل حل است؛ در این باره می‌توان به توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی استاندارد، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، تسریع در خروج خودروهای اسقاطی از سیستم حمل و نقل عمومی، ساماندهی موتورسیکلت‌ها، برقی شدن خودروها و مواردی از این دست اشاره کرد.